FARELER VE İNSANLAR - JOHN STEINBECK

16 Ocak 2013 Çarşamba

John Steinbeck, Bulgaristan'da görmüş olduğum öğreniminde, okunması zorunlu olan yazarlar arasında değildi.Okunması zorunlu olmayınca, kitaplarını, okuma sırası da gelmemişti henüz.

John Stenback ismini duymuştum tabii ve bir Nobel ödüllü Yazar olarak, hiç olmazsa bir eserini okumak istediğimi biliyorum.

Okumak için bir kıvılcım gerekti ve bu kıvılcım oğlumun bir sorusuyla geldi ; Anne, Fareler ve İnsanları okudun mu ? Kitaplarımızın arasında var mı ?

Şaşkınlıkla bu soru ner'den çıktığını merak ettim. Bu sefer oğlum hayret etti;

Anne sen haberleri dinlemiyor musun! Çok ayıp!

Oğlum, Şeker Portakalı ve Fareler ve İnsanlar romanları hakkında, çıkan haberleri konusunda, beni aydınlattı.

Bu vesileyle Fareler ve İnsanlar kitabını edindim ve kısa sürede devrettim. Küçücük bir novella zaten, topu topu 104 sayfa.

Okuduğum kitap, 1991 yılında basılmış, Varlık Yayınevi ,Çevirmen Yaşar Nabi Nayır. Yabancı kitapları, Türkçeye çevirenleri merak ediyorum. En doğru tercümeleri okumak istiyorum. Özellikle hoşuma giden çeviriler olursa, mutlaka, çevirmenleri hakkında biraz daha fazla bilgi edinmeye çalışırım.Yaşar

Nabi Nayır, Varlık Yayınevi'ni kuran edebiyatçı olduğunu netten öğrendim.

Yazın yaşamını okurken, Fareler ve İnsanlar novellasını tercüme ettiğine dair not görememem ilgimi çekti.

Daha sonra, novellanın vikipedisinde, daha da ilginç bir not okudum ; Fareler ve İnsanlar 1951, Varlık Yayınları.

Çeviri: Muzaffer Reşit 1953 (2. Baskı), 1955 (3. Baskı), 1958 (4. Basım), 1959 (5. Baskı), 1962 (6. Baskı), 1965, 1967, 1972, 1982, 1995

1982'den sonraki baskılarda çevirmen: Yaşar Nabi Nayır olarak yazılmıştır.

Velhasılıkelam, devrettiğim, Fareler ve İnsanlar romanını kimin tercüme ettiğini anlayamadım. Her şeye rağmen, güzel bir tercüme olduğunu yazamadan geçemiyorum.

Bu uzun girizgahtan sonra , Fareler ve İnsanlar novellasının, bana hissettirdiklerini kaleme almaya çalışıyorum.

Klasikler hakkında yazmayı her seferinde zorlanmışımdır, adı üstünde klasik. Kitap ilk kez 1937 yılında yayımlanmış ve 76. yıldır, dünyada hâlâ ilgiyle okunabiliyor.

Kitabın, Türkiye'de son günlerde yarattığı tartışmalara girmek istemiyorum.

Bu kitap neden klasikler arasında yer aldığını, kendimce cevaplamaya çalıştım.

Yazar, insanları ve toplumu oldukça sade bir dille anlatabilmiş. Zamanın, değerlerini, ön yargılarını özürlülere yaklaşımı, ırkçılığı anlatmaya çalışmış.

Bana göre, pek çok konuyu, bu küçücük kitaba sığdırabilmiş;dostluk,ırkçılık, ayrımcılık, cehalet,önyargı, umutlar, gerilim, nefret, cinsiyetçilik, aksiyon...

Fareler ve İnsanlar romanı, iki ana kahramanı George ve Lennie arasındaki dostluğu ve ortak rüyası üzerine kurulmuştur.

Bu iki adam çok çok farklı, fakat yoksul ve yalnız insanlarla dolu bu dünyada birbirlerine dayanak olmuşlardır.

Dostluk aslında ne kadar ileri gidebilir? Ben bu sorunun cevabını bulmaya çalıştım kitabı okurken.

Bir soru daha sordum kendime ; Gerçek dostluklar var mı ?

Oğlum henüz 18 yaşındayken ( şu an 19 yaşında ) gerçek dostluklar olmadığına karar vermiş ve benimle bu düşüncesini paylaşmıştı. Çıkar ilişkiler var sadece, demişti bana...İçim cız etmişti bu sözler karşısında. Oğlumun yanıldığını, gerçek dostlukların var olduğunu, söylemek istedim...Fakat baktım ki hayatımda örneğini vereceğim bir dostum yok...Ailemin dışında ,bir dostum, benim bu kavrama kattığım değerdeki dostum, olmadığımdan söz ediyorum.

İnsan sosyal bir varlıktır ve toplum içinde yaşar, pek çok arkadaşı olur, ama ben öylesine arkadaşlıklardan söz etmiyorum.

Gayet tabii ki, dostluklar tek taraflı olmaz ve belki bende iyi dost olabilme yetisi yoktur. Bilmiyorum.

Bir bakıma, Fareler ve İnsanlar umutsuz bir romandır. Kitap, iki insanın, iki dostun küçük ve harika rüyasını konu ediyor ve sonra rüyayı ulaşılamaz kılıyor.

Yine de, rüya gerçek olamasa bile, Steinbeck iyimser bir mesaj veriyor, ben öyle hissettim. George ve Lennie hayallerini gerçekleştirmeseler bile, onların dostlukları, insan yabancılaşmasının, parlayan bir örneği. Belki de Steinbeck, böylesine, ölümüne, bir dostluğa özlem duymuştu...Kim bilir ?

Fareler ve insanlar, roman ismini, Robert Burns şiirinden aldığınıöğrendim. "En iyi planları, farelerin ve insanların, sıkça ters gider..." Hep merak etmişimdir, neden Yazar romanınaböyle isim vermiş diye…Öğrendim.

Bu novellayı okurken, bir şeyi daha merak ettim...Neden Lennie böyle bir karakter ? Saf, çocuksu ve eksik, rol yapmayı beceremeyen, olduğu gibi...
Ancak böyle birisiyle mi gerçek dostluk kurulabilir? Rol yapamayan birisiyle…Bana kalırsa, hayatta pek çok "dost", sadece dost gibi görünür, iyi oynanmış roller var gerçekte.Ya da bana öyle geliyor...

Fareler ve İnsanlar romanı, çok güzel doğa manzarası anlatarak başlıyor, okurken bayıldım. Bu küçücük romanı, ilk satırlarıyla birlikte, tamamını keyif alarak okudum. Zaman zaman tebessüm ettim, zaman zaman iki dostun hayallerine daldım…

Neden bilmiyorum, konu olarak hiç benzemiyor, ama , Fareler ve İnsanlar, bana, HARAÇ – Füruzan kısa romanını hatırlattı.

Hüzünlü hikayeler, okurun hafızasında, daha kalıcı yer edindikleri bir gerçek…